TVP Historia - 2023-05-07 20:00

8 maja 1945 roku w Europie świętowano zakończenie II wojny światowej, ale po euforii zwycięstwa, pokój, a z nim nowe granice wielu państw, oznaczał przesiedlenia milionów mężczyzn, kobiet i dzieci. Dzięki świadectwu kilku z nich, film "Wykorzenieni. Europa 1945" ukazuje koniec wojny z punktu widzenia zwykłych ludzi - ich domostwa znalazły się na terenach przyznanych innemu państwu. Przybliża historię powojennych przesiedleń w Europie Wschodniej widzianą oczami Francuzów, którzy dystansują się od decyzji podjętych przez Wielką Trójkę i mówią wprost, że pokój zbudowano na niemoralnych zasadach. Nikt nie pytał o zdanie najbardziej zainteresowanych: ludzi, którzy mieli stracić swoje domy i zacząć nowe życie od początku na obcej ziemi. Oprócz relacji wysiedlanych - wówczas dzieci, wykorzystano archiwalne materiały filmowe, podkreślając, że większość z nich ma charakter propagandowy i nie oddaje rzeczywistych warunków, w jakich odbywała się przymusowa wędrówka ludów. W lutym 1945 roku nazistowskie Niemcy jeszcze się nie poddały, ale dla aliantów zwycięstwo było już kwestią czasu. Od lata 1944 roku armia III Rzeszy była w odwrocie. Wojska alianckie wylądowały w Normandii, a na część terytoriów Ukrainy i Polski wkroczyła Armia Czerwona. Konflikt jeszcze się nie skończył, a w Jałcie, nad brzegiem Morza Czarnego, decydowano o przyszłości Europy. Churchill i Roosevelt negocjowali ze Stalinem kształt powojennej Europy. Z silną pozycją militarną Stalin zamierzał rozszerzyć granice Związku Sowieckiego na zachód kosztem sąsiadów, Polski i Ukrainy, którzy zostali głównymi ofiarami tego porozumienia. Zatwierdzone na konferencji w Poczdamie w sierpniu 1945 roku porozumienia jałtańskie doprowadziły do największego transferu ludności w historii. Zamysłem przywódców alianckich było stworzenie państw jednorodnych etnicznie. Stalin twierdził bowiem, że: "problem narodowości to tylko problem transportu", a Churchill dodawał: "Przesiedlenia są najbardziej satysfakcjonującym rozwiązaniem, aby położyć kres mieszaniu ludności, które jest źródłem niekończących się problemów". Po ustanowieniu nowych granic kilkanaście milionów ludzi zostało wysiedlonych ze swoich ojczyzn i zmuszonych do emigracji.

wstecz