TVP Historia - 2024-03-01 18:30

cykl dokumentalny

Podziemie niepodległościowe w większości stanowiło bezpośrednią kontynuację organizacyjną i ideową konspiracji działającej w okresie II wojny światowej. 19 stycznia 1945 roku komendant główny AK generał Leopold Okulicki Niedźwiadek wydał rozkazy rozwiązujące Armię Krajową. Choć formalnie likwidowały one podziemną armię, dawały jednak wyraźny sygnał, że walka w innej formie organizacyjnej będzie kontynuowana. Dowództwo pozostającej w stanie likwidacji AK starało się wygaszać działalność partyzancką, jednak represje komunistów popychały coraz więcej ludzi do podziemia. Amnestia ogłoszona 22 lutego 1947 roku objęła ponad 76 tysięcy osób, członków organizacji podziemnych i oddziałów partyzanckich. Wcześniejsza amnestia z połowy 1945 roku objęła około 30 tysięcy osób. Poszczególne oddziały partyzanckie w latach 1947 53 systematycznie były rozbijane i likwidowane przez funkcjonariuszy KBW, UB i MO. Po 1953 roku w terenie pozostali jedynie ukrywający się pojedynczo lub w dwu - , trzyosobowych grupach partyzanci, którzy jedynie w wyjątkowych wypadkach przeprowadzali akcje z bronią w ręku. Do 1956 roku byli oni systematycznie likwidowani lub wyłapywani. Ci nieliczni, którym udało się dotrwać do jesieni 1956 roku, korzystając z zachodzących w kraju przemian, wyszli z podziemia. Po tej dacie w lesie zostało sześciu partyzantów, z których ostatni Józef Franczak Lalek zginął w obławie w 1963 roku. Decyzja o rozwiązaniu podziemia nie oznaczała rezygnacji z wysiłków o odzyskanie niepodległości. Grono najbliższych współpracowników pułkownika Jana Rzepeckiego w sierpniu przygotowało projekt organizacyjny i programowy nowej konspiracji. 2 września 1945 roku w Warszawie powołany został Ruch Oporu bez Wojny i Dywersji Wolność i Niezawisłość, znany jako Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (WiN). Według koncepcji twórców WiN przyszła walka winna być prowadzona środkami politycznymi, a odzyskanie suwerenności przez Polskę miało się odbyć wyłącznie na zasadach wyznaczonych przez ustalenia jałtańskie, na drodze pokojowej, w porozumieniu ze Związkiem Sowieckim, Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią. Na skutek prowokacji, WiN zostało opanowane przez Urząd Bezpieczeństwa.

wstecz