TVP Kultura - 2023-04-25 13:35

film dokumentalny

IL DUOMO - ZBIGNIEW HERBERT

Film dokumentalny, 24 min, Polska 2001 Scenariusz i reżyseria: Piotr Załuski Zdjęcia: Maciej Wielowieyski Muzyka: Marek Staśko Narracja: Marcin Idziński

Jedziesz do Włoch? Nie zapomnij wpaść do Orvieto! Sprawdzam w przewodniku - tylko dwie gwiazdki. Co tam jest? - pytam. Wielki plac. Na placu trawa i katedra. W katedrze Sąd Ostateczny. Niełatwo się dostać na szczyt skalistego wzgórza. Trzeba wjechać górską kolejką, podobną do tej kursującej na Gubałówkę. Kręte, wąskie uliczki miasteczka wiodą ku świątyni. Jej widok przyprawia o zawrót głowy. Poniżej okazałej rozety, w dolnej części fasady, znajdują się cztery wielkie panneau o łącznej powierzchni 112 metrów kwadratowych. Wspaniałe płaskorzeźby - wykuta w marmurze biblia pauperum - opowiadają wiernym o stworzeniu świata, dziejach proroków, żywocie Chrystusa i sądzie ostatecznym. Część reliefów stworzył w drugiej i trzeciej dekadzie czternastego wieku Lorenzo Maitani ze Sieny, współbudowniczy katedry. Sam gmach począł piąć się ku górze wcześniej, bo w 1290 roku, odkąd papież Mikołaj IV w asyście kardynałów położył pierwszy kamień fundamentów trzynawowej bazyliki z solidną absydą. Maitani udoskonalił projekt poprzedników, wzmocnił konstrukcję i wzbogacił dekorację fasady. Jego dzieło kontynuowali następni mistrzowie. Łącznie, w ciągu paru stuleci, katedrę w Orvieto współtworzyło trzydziestu paru architektów, stu pięćdziesięciu rzeźbiarzy, blisko stu rzemieślników biegłych w układaniu mozaik i siedemdziesięciu malarzy. W 1447 roku Fra Giovanni Angelica rozpoczął zdobienie freskami kaplicy San Brizio. Ale już po paru miesiącach został wezwany przez papieża i musiał porzucić prace. Miejscy rajcy starali się ściągnąć do niewielkiego miasteczka położonego między Rzymem i Florencją któregoś z uznanych artystów owej doby. Pertraktacje z Bernardinem di Betto, zwanym Pinturicchiem, oraz Pietro Vanuccim, lepiej znanym jako Perugino, nie przyniosły rezultatów. Dopiero pół wieku później, w roku 1499, kontrakt na dzieło życia podpisał sześćdziesięcioletni wówczas Luca Signorelli. Dopiero w Orvieto talent ucznia Antonia del Pollaiuolo i Piera della Francesca sięgnął wyżyn geniuszu. Artysta ukończył freski zdobiące sklepienie Capella Nuova, a następnie stworzył dwie przejmująco dramatyczne, wielofigurowe kompozycje ścienne przedstawiające Sąd Ostateczny. Na zew anielskich trąb, z jałowej, wypalonej słońcem pustynnej ziemi powstają umarli i czekają boskich wyroków. Sprawiedliwi i bogobojni zajmą miejsce w niebiosach, potępionych zawloką do piekieł muskularne demony. Zdaniem Zbigniewa Herberta, wstrząsająca wizja Signorellego przewyższa siłą wyrazu arcydzieło Michała Anioła z watykańskiej Kaplicy Sykstyńskiej. Film powstał na motywach eseju "Il Duomo" pióra znakomitego poety, autora głośnego cyklu "Barbarzyńca w ogrodzie". Nakreślony w tekście artysty i ukazany kamerą realizatorów wizerunek katedry w Orvieto, oraz zdobiących ją fresków zaciekawi nie tylko amatorów sztuki. Przybliży odbiorcom tajemnicę procesu twórczego i realia życia w odległej od naszych czasów epoce. Przekaz w niczym nie przypomina kostycznego tekstu naukowego, czy zdawkowego opisu z bedekera. O artystycznych działaniach opowiada przecież wielki mistrz słowa.

wstecz