TVP Historia - 2023-04-23 06:45

cykl dokumentalny

XAWERY CZERNICKI urodził się na Wileńszczyźnie w rodzinie ziemiańskiej. Od dzieciństwa marzył o budowaniu okrętów. Jako mały chłopiec strugał łódki i puszczał je na rzece Mereczance, dopływie Niemna. Studiował w Morskiej Szkole Inżynieryjnej w Kronsztadzie. Był głównym inżynierem budowanych w Petersburgu okrętów "Sewastopol" i "Pietropawłowsk". Mocno wspierał działania Polonii estońskiej, był prezesem Komitetu Polskiego. W stopniu podpułkownika cesarskiej marynarki, mając 35 lat, został dyrektorem Rosyjsko - Bałtyckich Zakładów Budowy Okrętów w Tallinie. Nie było mu łatwo rezygnować z osiągnięć zawodowych, ale wobec agresji bolszewickiej na Polskę zdecydował się w czerwcu 1920 roku na przyjazd do ojczyzny. Natychmiast został komendantem Portu Wojennego w Modlinie i szefem technicznym Flotylli Wiślanej. Brał udział w działaniach frontowych. W uzasadnieniu odznaczenia komandora Xawerego Czernickiego Krzyżem Walecznych stwierdzono: W czasie walk z nieprzyjacielem na rzece Wiśle pod Płockiem i Włocławkiem pod jego kierownictwem statki Flotylli Wiślanej walczyły z nawałą bolszewickich wojsk, uniemożliwiając im przeprawę na lewy brzeg Wisły.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego nadzorował we Francji budowę okrętów dla polskiej marynarki wojennej, powstały wtedy sławne niszczyciele: "Wicher" i "Grom", kontrtorpedowiec "Burza" oraz okręty podwodne: "Wilk", "Ryś", "Żbik". Doprowadził do powstania stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni. We wrześniu 1939 roku Kierownictwu Marynarki Wojennej nakazano ewakuację do Pińska. Wobec wkroczenia Armii Czerwonej 17 września komandor Czernicki próbował negocjować z sowietami, jednak wraz z innymi oficerami został aresztowany i osadzony w obozie w Kozielsku. Został zamordowany przez NKWD w maju 1940 roku w Katyniu.

wstecz