TVP Historia - 2023-11-28 15:35

Tematami tego odcinka cyklu są wojenne losy zasobów Banku Polskiego, i ciągłość pracy Banku na emigracji w czasie II wojny światowej, dzieje systemu monetarnego w okupowanej Polsce, a także procesy, które doprowadziły do powstania Narodowego Banku Polskiego. Wybuch II wojny stworzył zupełnie nową sytuację, w której znaleźli się Polacy i wszystkie instytucje życia publicznego. Wśród nich także emitent złotego Bank Polski. 4 września 1939 roku doszło do ewakuacji kierownictwa i zasobów Banku Polskiego. Znana jest historia żony Ignacego Matuszewskiego, słynnej olimpijki Haliny Konopackiej, która wraz z mężem towarzyszyła transportowi złota. Jest legendą, że prowadziła jedną z ciężarówek. Faktem jest, że zapas złota polskiego miał wartość 87 mln dolarów i ważył ok. 77 ton. Na początku września Bank Polski wraz ze złotem został ewakuowany najpierw do Lublina, a następnie do Rumunii, skąd złoto przybyło drogą morską do Stambułu, stamtąd koleją do Bejrutu i w końcu na pokładzie francuskiego krążownika do Tulonu. Ostatecznie złożono je we Francji w Nevers. Kolejna przeprowadzka nastąpiła po klęsce Francji latem 1940 roku. Wtedy kruszec trafił do Wielkiej Brytanii, Kanady i USA, a większość, wraz ze złotem belgijskim i częścią francuskiego została przetransportowana do Dakaru we francuskiej Afryce Zachodniej, skąd przewieziono je do fortu Cayes na Saharze. W 1942 roku złoto ponownie przetransportowano do Londynu. W odcinku także o losach polskiego złotego na terenach okupowanej Polski, gdzie władze niemieckie uznały markę niemiecką oraz złoty polski za ustawowe środki płatnicze. Kurs wymiany był skrajnie niekorzystny, przed wojną 1 zł był wart dwie marki, po wrześniu 1939 roku za jedną markę należało zapłacić 2 zł. Wprowadzono pomocniczy pieniądz okupacyjny, tzw. bony Kas Kredytowych (Reichskreditkassen), które częściowo uzupełniły braki na rynku pieniężnym. W Generalnym Gubernatorstwie nie można było utrzymać polskiej waluty, bowiem ewakuujący się we wrześniu Bank Polski wywiózł, oprócz zasobów złota, także matryce do druku banknotów oraz zapas samych banknotów. Dlatego Niemcy zgodzili się utworzenie Banku Emisyjnego, który emitował złotówki, na których wszystkie napisy były w języku polskim. Kierował nim były wiceprezes Banku Polskiego Feliks Młynarski, w porozumieniu z władzami polskimi na Zachodzie. Napisy na banknotach były wyłącznie w języku polskim, a w nazwie banku był przymiotnik polski. Emitowane pieniądze nazywano złotymi krakowskimi lub młynarkami, od nazwiska prezesa Banku. Na banknotach 20 i 50 zł były portrety Emilii Plater. Niemcy zgodzili się na to, dając wiarę zapewnieniom, że jest to głowa młodego mężczyzny. Na banknotach 10 zł przedstawiono pomnik Chopina z warszawskich Łazienek. Niemcy wykorzystywali młynarki przede wszystkim do utrzymywania swojej armii stacjonującej na terenie Gubernatorstwa. Tymczasem pieniądze emitowane przez Emisyjny Bank w Polsce były też elementem walki z okupantem. Zarówno mennica, jak i Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych, prowadziły działalność na rzecz podziemia. Pieniędzy zaś używano do walki propagandowej. Na banknotach umieszczano patriotyczne hasła z polskim godłem czy znakiem Polski Walczącej.

wstecz